25.11.2008., utorak
FUNKCIJE
|
KRV Krv je tekuće tkivo koje kruži kroz sustav krvnih žila, tjeramo hidrostatskim tlakom kojeg stvara srce svojim kontrakcijama. Krv ima puno funkcija, a to su: 1) Respiracijska funkcija 2) Transport hranjivih tvari 3) Ekskrecijska funkcija 4) Hormonska korelacija 5) Jednolična raspodjela vode u organizmu 6) Regulacija tjelesne temperature 7) Održavanje osmotske ravnoteže 8) Regulacija acio-bazične ravnoteže 9) Regulacija krvnog tlaka 10) Obrambena funkcija krvi 1) Respiracijska funkcija – krv prenosi kisik i ugljični dioksid u otopljenom stanju u eritrocitima, od pluća do svih stanica u tijelu i obratno 2) Transport hranjivih tvari – u krvnoj plazmi nalaze se monosaharidi, aminokiseline i hilomikroni (masti+bjelančevine), tako se kreće da ne stvori emboliju (smrt sa mastima) 3) Ekskrecijska funkcija – otpadne tvari iz stanica izlučuju se u krv i ona ih doprema do bubrega ili jetre preko kojih se izlučuju van iz organizma 4) Hormonska korelacija – to znači da endokrine žlijezde izlučuju hormone u krv i oni putuju do ciljnih organa gdje prenose poruku (poruku za te cijele organe) ’ postoje razne endokrine žlijezde (spolne žlijezde ili jajnici, štitna žlijezda, timus) 5) Jednolična raspodjela vode u organizmu – zahvaljujući krvnoj plazmi u svakom dijelu tijela nalazi se jednolika količina vode 6) Regulacija tjelesne temperature – u organizmu neki organi stvaraju više topline (jetra, mozak, srce, i tjelesna muskulatura), drugi organi imaju manji metabolizam i manje se zagrijavaju, tako da im zagrijana krv podiže temperaturu i na taj način je cijelom organizmu jednaka temperatura 7) Održavanje osmotske ravnoteže – krvna plazma je izotonična i u slučaju pada ili porasta osmotskog tlaka u nekom tkivu krvna plazma će difondirati (prelazi difuzijom) prema tome tkivu ili odlazi od tog tkiva 8) Regulacija acio-bazične ravnoteže – krv je pH negativan, u njoj se nalaze puferi (molekule koje reagiraju sa kiselinama i sa lužinama) i ti puferi neutraliziraju kiseline u krv ili lužine u krvi i na taj način održavaju normalni pH 9) Regulacija krvnog tlaka – ako krvni tlak raste onda se smanjuje volumen krvi tj. tekućina iz krvne plazme izlazi u međustanični prostor. U slučaju da pada krvni tlak, tekućina ulazi u cirkulaciju međustaničnih prostora 10) Obrambena funkcija krvi – u krvnoj plazmi nalaze se leukociti koji izlučuju protutijela ili fagoticiraju strane štetne tvari, tu spadaju i mikroorganizmi a mogu biti i neke strane čestice (toksini i sl) SASTAV KRVI Fibrinogen – bjelančevina za zgrušavanje krvi Albumini – bjelančevina i služi za održavanje osmotske ravnoteže (glavni regulator) Globulini – bjelančevine i sastavni su dio protutijela Glukoza – šećer koji služi za hranu stanice Neutralne masti – one putuju iz masnih depoa i obrnuto Fosfolipidi i kolesterol – oni su pratioci masti, služe za izgradnju stanice, membrane i oni se uvijek nalaze u stanici Enzimi – uvijek ima enzima u određenim granicama (prelaze od stanice do stanice) Hormoni – putuju od endokrinih žlijezda do ciljnih stanica. Kao hormon ima jedan receptor i omogućen je ulazak u stanicu. Vitamini – oni su važni za metabolizam, pigmete, treatinin, treatin, ureja i mokraćna kiselina (otpadne tvari) Pigmenti – preko jetre i žuči izlučuju se van iz crijeva treatinin, treatin, ureja i mokraćna kiselina – izlučuju se van preko bubrega Minerali – kalcij, magnezij, natrij, jod, kobalt, željezo – konstitutivni i katalitički elementi Voda – to je otapalo i prenosno sredstvo ERITROCITI - najbrojnije krvne stanice Eritrociti su crvene krvne stanice, veoma su savitljive i mogu se provući kroz vrlo male pore. Eritrociti sisavaca nemaju jezgru osim ljame, a eritrociti ptica puno su veći i sadrže jezgru. Funkcija eritrocita je prijenos kisika i ugljičnog dioksida, od pluća do stanica i obratno. Glavni sastojak eritrocita je hemoglobin. Hemoglobin se sastoji od bjeančevine globina i četiri pigmenta klopeksa hema. Svaki hem sastoji se od protoporfirinskog prstena i dvovalentnog željeza. ERITROPOEZA ILI STVARANJE ERITROCITA U prvoj trećini graviditeta eritrociti se stvaraju u žumanjčanoj vrećici, u drugoj trećini se stvaraju u jetri, i u trećoj trećini i do kraja života i u koštanoj srži. Matične stanice svih loza krvnih stanica nazivaju se hemocitoblasti, iz njih se u koštanoj srži stvaraju prvo proeritroblasti. Tijekom više dioba stvaraju se retikulociti (stanice koje u svojoj stanici imaju oblik mrežice). Retikulociti gube ostatke jezgre i iz koštane srži izlaze u cirkulaciju, te postaju eritrociti (to se sve događa u koštanoj srži). Eritrocit u cirkulaciji živi 120 dana i obavlja svoju funkciju. Pred kraj svog života dolazi u slezenu i puca mu stanična stijenka. Hemoglobin izlazi i raspada se. Globin (bjelančevina) služi za sintezu drugih bjelančevina. Stanice res ili retikuloendotelni sustav fagocitiraju ostatke eritrocita, iz hema izdvajaju željezo, a od ostataka hema stvaraju krvnu boju bilirubin1. Bilirubin 1 veže se na protein i krvlju iz slezene odlazi u jetru, tu se stvara bilirubin2 koji se kao žučna boja izlučuje u crijeva preko žuči. Globin i željezo se koriste za daljnju sintezu eritrocita, a hem se prerađuje u bilirubin i izbacuje van preko jetre i žuči iz organizma. PROMJENE OBLIKA I VELIČINE ERITROCITA Eritrociti normalne veličine, normalnih dimenzija nazivaju se normociti. Eritrociti manji od normalne veličine nazivaju se mizrociti, a oni veći od normalne veličine nazivaju se mazrociti. Pojava kada ima previše malih eritrocita naziva se mikrocitoza, a kad ima previše velikih eritrocita onda se naziva makrocitoza. Mikrocitoza se javlja kod anemije, a makrocitoza je znak ubrzanog stvaranja eritrocita. Broj eritrocita u milimetru krvi iznosi oko 3 milijona kod kokoši, a 14 milijona kod koza. Broj eritrocita u krvi obrnuto je proporcijonalan veličini eritrocita (što su eritrociti manji to ih ima više, a što su veći to je eritrocita manje). Promjene oblika eritrocita nazivaju se pojkilocitoza. Osim normalnih stanica u krvnom razmazu mogu se naći kuglaste stanice, ovalne stanice, kruškolike stanice ili srpaste stanice (siderociti) i bolest se naziva srpasta anemija ili sideropenija. Takvi eritrociti ne prenose u potpunosti kisik kao normalne stanice i životni vijek im je kraći. LEUKOCITI Leukociti su bijele krvne stanice, ima ih puno manje od eritrocita, a broje se u tisućama u milimetru kubičnom krvi. Najmanje ih ima konj 8 tisuća, a najviše kokoš 25 tisuća. Uloga leukocita je obrana organizma. Leukociti se dijele na granulocite i agranulocite. Granulociti u sebi imaju sitne granule koje različito primaju vodu. Granulociti se dijele na neutrofile, eozonofile i bazofile. Agranulociti u sebi nemaju granule, a dijele se na monocite i limfocite, a limfociti se dijele na B i T. svi leukociti nastaju iz prastanica hemocitoblasta. Neutrofili, eozinofili, bazofili i monociti se stvaraju u koštanoj srži, a limfociti (B i T) u limfnom tkivu (slezeni, limfnim čvorovima, tonzilama, timusu…). NEUTROFILI (50%) Neutrofili se još nazivaju mikrofagi. U citoplazmi sarže granule koje slabo primaju i crvenu i plavu boju (ali blijedo nije jako). Jezgra im je segmentrirana u 4 segmenta. Glavna uloga im je: fagocitoza bakterija i ostalih štetnih tvari u krvi i u međustaničnim prostorima. Kreću se aktivno ameboibnim gibanjem. Nakon višekratne fagocitoze oni ugibaju i stvaraju gnojna tjelešca. Prvi dolaze na mjesto upale, već nakon nekoliko sati. EOZINOFILI (2%) Eozinofila ima puno manje od ostalih leukocita. Imaju jezgru od dva segmenta, a u citoplazmi se nalaze granule (mjehurići, sadrže razne enzime) koje primaju crvenu boju. Eozinofili se umnažaju kod parazitarnih invazija i kod alergijskih reakcija. BAZOFILI (0,5-1,0%) Bazofila ima najmanje u krvi. U citoplazmi imaju granule koje se boje intenzivno plavo. Jezgra ima nekoliko segmenata ali se često ne vidi zbog granule. U granulama se nalaze biogeni amini (histamin, heparin). To su medijatori upale ili posrednici upale. Kod oštećenja tkiva raspadaju se a tvari iz granula izazivaju širenje krvnih žila i pora na njima. To omogućuje bolji dotok krvi do tog mjesta i izlaženje neutrofila iz krvnih žila. MONOCITI (5%) Monociti su najveće stanice u krvi. Imaju karakterističnu bubrežastu jezgru. Oni su najbolji fagociti i mogu fagoticirati osim bakterija propale stanice (propale neutrofile, gnojna tjelešca), krvne parazite i slično. Na mjesto upale dolaze nakon nekoliko dana, u povećanom broju krvi nalaze se kod kroničnih bolesti (tuberkuloze, tumora i sl) LIMFOCITI (30%) Limfociti su najmanji leukociti. Imaju relativno veliku okruglu jezgru, koja zaprema više od 2/3 citoplazme. Stvaraju se u limfnom tkivu (limfnim organima) iz hemocitoblasta. Postoje dvije vrste limfocita: T i B limfociti. T-limfociti sazrijevaju u timusu, a B-limfociti sazrijevaju u borzi fabriziji u peradi. B-limfociti u kontaktu sa antigenom stvaraju protutijela koja se izlučuju u krvnu plazmu. T- limfociti ne stvaraju protutijela nego nakon kontakta s antigenom se mijenjaju morfološki i umnažaju se i postaju stanice ubojice (u direktnom kontaktu). POREMEĆAJI LEUKOCITA PROMJENE BROJA LEUKOCITA Poslije hranjenja se poveća broj leukocita. Rad – povećat će se intenzivno leukociti isto tako i kod straha i graviditeta. 90% javlja se kod infekcija, upala, maligni tumori (kod leukemije), leukopenija. Fiziološka poremetnja – kod hladnoće će past broj leukocita i novih stanica. Patološka poremetnja – oštećena koštana srž – Ph(olovo) trovanje, Hg (živa) oštećena živa. Sulfonamidi su antibakterijski lijekovi, ako ih dajemo više od dva tjedna past će broj leukocita. RTG – rengenske zrake smanjuju broj leukocita, gladovanje i razne kronične bolesti. PROMJENE ODNOSA LEUKOCITA Promjene odnosa leukocita određuju se diferencijalnom krvnom slikom. U normalnim odnosima postotak neutrofila kreće se oko 50% (osim kod preživača, kod njih je oko 30%), kod svih ostalih životinja broj limfocita je 30%, a kod preživača 50%. Broj monocita je oko 5%, bazofila 1%, eozinofila je prosječno 3%. Promjene odnosa govore o nekom vidu patološke promjene u organizmu. Povećan broj neutrofilija – javlja se kod akutne bakterijske upale, nastaje već nakon nekoliko sati, a traje 3-4 dana nakon početka upale. Eozinofilija – znak je parazitarne invazije, posebno kod krvnih parazita i kod alergijskih reakcija. Bazofilija – rijetko se javlja i obično kod kroničnih upala i alergija. Monocitoza – nastaje u kasnoj fazi bakterijske upale jer se nakupljaju monociti, znak je kroničnih bolesti tuberkuloze – monociti jedu nekrotično tkivo i bakterije koje su otporne na tkivo i kod raznih tumora pojavljuju se monociti koji jedu tumorske stanice. Limfocitoza – povećan broj limfocita – pojavljuje se u najkasnijoj fazi bakterijske upale, nakon 2 tjedna i kod svih virusnih infekcija – 7 dana. Smanjen broj neutropenija – javlja se kod oštećenja koštane srži, bilo koja, može izazvati eozinopeniju, bazocitopeniju, monocitopeniju i limfopeniju. POREMEĆAJI STVARANJA I SAZRIJEVANJA To se odnosi na leukemije tj. leukoze. Uzroci su većinom virusi ali mogu biti i ionizirajuče zračenje ili neke kancerogene tvari (katran, razni ugljikovodici i sl). Leukemije su jako povećano stvaranje pojedinih loza leukocita ili eritrocita (to se inače naziva maligno bujanje – naglo razmnožavanje) te stanice su nezrele i ne mogu obavljati svoju funkciju. One izazivaju otekline na limfnim čvorovima ili koštanoj srži, i povećan broj stanica u krvi – hemocitokoncentraciju. TROMBOCITI Trombociti su krvne pločice, nastaju raspadanjem megakariocita, žive 3 do 5 dana. U doticaju sa oštećenom krvnom žilom brzo se raspadaju. U trenutku raspadanja iz njih izlaze tvari koje potiču proces zgrušavanja krvi. Veličine su 0,5 do 3 mikrona i nepravilnog oblika. Boje se posebnim metodama po pappenheimu – specijalna boja, moraju se prije toga fiksirati. ZGRUŠAVANJE KRVI Raspadanjem trombocita iz oštećenih stanica endotela krvnih žila izlaze tvari koje potiču zgrušavanje krvi. Uprvoj fazi dolazi do aktivacije enzinskog kompleksa koji zovemo trombokinaza. Druga faza: Trombokinaza zajedno sa kalcijevim ionima pretvara protrombin u aktivni trombin, time počinje treća faza kada se molekule fibrinogena polimeliziraju tj vežu se jedna za drugu stvarajući dugačke lance koji se sljepljuju i stvaraju i zatvaraju procjep na krvnoj žili. Četvrta faza: Nakon nekoliko minuta ta fibrinska mrežica se steže i istiskuje iz koaguluma (ugrušak) seruma i time završava četvrta faza. Prva faza traje oko pola minute do nekoliko minuta, druga i treća faza djeluju nekoliko desetinki sekunde, a četvrta faza traje dvije do tri minute. |
